ในโลกของ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) มีไฟล์หลายรูปแบบที่ใช้จัดเก็บข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data) และข้อมูลเชิงคุณลักษณะ (Attribute Data) ซึ่งแต่ละประเภทมีคุณสมบัติ ข้อดี ข้อจำกัด และการใช้งานที่แตกต่างกันออกไป บทความนี้จะอธิบายรูปแบบไฟล์สำคัญที่ควรรู้จัก ดังนี้:
🟩 1. Shapefile (.shp)
Shapefile เป็นหนึ่งในรูปแบบไฟล์ที่นิยมที่สุดในโลก GIS โดยเฉพาะในซอฟต์แวร์ของ ESRI (เช่น ArcMap, ArcGIS Pro)
- ✅ คุณสมบัติ
- รองรับ ข้อมูลเวกเตอร์: จุด (Point), เส้น (Polyline), พื้นที่ (Polygon)
- เก็บข้อมูลเชิงพิกัด + ตารางข้อมูลเชิงคุณลักษณะ (Attribute Table)
- ประกอบด้วย หลายไฟล์ย่อย เช่น:
.shp– ข้อมูลรูปทรงเรขาคณิต.shx– ดัชนีของรูปทรง.dbf– ข้อมูลเชิงตาราง (Attribute).prj– ระบบพิกัด (Projection)
- ❗ ข้อจำกัด
- ไม่รองรับข้อมูล 3D และ Topology
- รองรับชื่อฟิลด์ไม่เกิน 10 ตัวอักษร
- ไม่สามารถเก็บหลายประเภทเรขาคณิตในไฟล์เดียวกัน
- 🛠 เหมาะกับ: งานแผนที่ทั่วไป เช่น เขตการปกครอง, ถนน, แม่น้ำ
🟦 2. GeoTIFF (.tif / .tiff)
GeoTIFF เป็นรูปแบบ แรสเตอร์ (Raster Format) ที่ฝังพิกัดภูมิศาสตร์ไว้ในไฟล์ภาพ
- ✅ คุณสมบัติ
- เก็บข้อมูลแรสเตอร์: ภาพถ่ายดาวเทียม, DEM, ภาพถ่ายทางอากาศ
- รองรับข้อมูลหลายแบนด์ (เช่น Red, Green, Blue, NIR)
- ฝัง ข้อมูลระบบพิกัด (Coordinate System) ไว้ภายในไฟล์
- เปิดใช้งานได้ทั้งใน QGIS, ArcGIS, Global Mapper, และซอฟต์แวร์ภาพทั่วไป
- ❗ ข้อจำกัด
- ไฟล์มีขนาดใหญ่มาก
- ใช้พื้นที่เก็บข้อมูลสูง
- ไม่เหมาะกับการวิเคราะห์เวกเตอร์โดยตรง
- 🛠 เหมาะกับ: งานแผนที่ภาพ, วิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงพื้นที่, NDVI, ภูมิประเทศ
🟨 3. KML / KMZ (.kml / .kmz)
KML (Keyhole Markup Language) เป็นรูปแบบไฟล์ของ Google Earth ส่วน KMZ คือ KML ที่ถูกบีบอัดให้ขนาดเล็กลง
- ✅ คุณสมบัติ
- เขียนด้วยภาษา XML
- รองรับจุด, เส้น, รูปหลายเหลี่ยม และแบบสามมิติ
- รองรับสัญลักษณ์, สี, คำอธิบาย
- ใช้งานกับ Google Earth, Google Maps, QGIS
- ❗ ข้อจำกัด
- ไม่เหมาะกับข้อมูลจำนวนมาก
- ไม่สามารถเก็บข้อมูลเชิงตารางได้ซับซ้อนเหมือน Shapefile
- 🛠 เหมาะกับ: การนำเสนอแผนที่แบบโต้ตอบ, แสดงตำแหน่ง POI, เส้นทาง, ข้อมูลท่องเที่ยว
🟫 4. GeoJSON (.geojson)
GeoJSON เป็นรูปแบบ เวกเตอร์แบบข้อความ (Text-based Vector Format) ที่ใช้โครงสร้าง JSON
- ✅ คุณสมบัติ
- รองรับข้อมูลจุด, เส้น, พื้นที่
- อ่านง่าย แก้ไขได้ด้วย Notepad หรือ Code Editor
- ใช้งานร่วมกับเว็บแผนที่ (Web GIS) เช่น Leaflet, Mapbox
- ❗ ข้อจำกัด
- ข้อมูลมากจะทำให้ไฟล์ใหญ่และโหลดช้า
- ไม่เหมาะกับการวิเคราะห์เชิงลึกใน Desktop GIS
- 🛠 เหมาะกับ: งาน Web GIS, นำเสนอข้อมูลบนเว็บไซต์
🟧 5. GPKG (GeoPackage)
GPKG (GeoPackage) เป็นไฟล์มาตรฐาน OGC ที่จัดเก็บข้อมูลในรูปแบบ SQLite
- ✅ คุณสมบัติ
- รองรับทั้งเวกเตอร์และแรสเตอร์
- เก็บหลายเลเยอร์ในไฟล์เดียว
- บีบอัดข้อมูลและใช้พื้นที่น้อยกว่า Shapefile
- ใช้ได้กับ QGIS, ArcGIS, Mobile GIS
- ❗ ข้อจำกัด
- ยังไม่รองรับในซอฟต์แวร์บางตัว
- ความซับซ้อนอาจทำให้มือใหม่ใช้งานยาก
- 🛠 เหมาะกับ: งานสำรวจภาคสนาม, งานที่ต้องใช้หลายเลเยอร์, Mobile GIS
🟪 6. CSV with Coordinates (.csv)
CSV (Comma-Separated Values) เป็นไฟล์ตารางที่สามารถเก็บพิกัด X,Y ได้
- ✅ คุณสมบัติ
- เปิดใช้งานง่ายใน Excel, Google Sheets
- สามารถนำเข้าเป็นจุดใน ArcMap / QGIS ได้
- เหมาะกับข้อมูลเชิงตารางพร้อมค่าพิกัด
- ❗ ข้อจำกัด
- ไม่มีระบบพิกัดในตัว
- ต้องตรวจสอบ Encoding และ Format เสมอ
- 🛠 เหมาะกับ: บันทึกข้อมูลภาคสนาม, บันทึกพิกัด GPS, สถิติชี้วัด