ในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) ข้อมูลภูมิสารสนเทศสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่ ข้อมูลแบบเวกเตอร์ (Vector Data) และ ข้อมูลแบบแรสเตอร์ (Raster Data) ซึ่งแต่ละแบบมีรูปแบบการจัดเก็บข้อมูล ลักษณะการใช้งาน และข้อดี-ข้อจำกัดที่แตกต่างกัน
🔷 1. ข้อมูลแบบเวกเตอร์ (Vector Data)
📌 นิยาม:
ข้อมูลเวกเตอร์คือการแทนตำแหน่งของวัตถุทางภูมิศาสตร์ด้วย จุด (Point), เส้น (Line) และ พื้นที่ (Polygon) โดยใช้พิกัดเชิงเรขาคณิต (x, y)
✅ ตัวอย่าง:
- จุด: ตำแหน่งของร้านค้า, ต้นไม้, ป้ายจราจร
- เส้น: ถนน, ทางรถไฟ, แม่น้ำ
- พื้นที่: เขตอำเภอ, ป่าไม้, ทะเลสาบ
📊 โครงสร้างข้อมูล:
เวกเตอร์มักจัดเก็บในรูปแบบเช่น Shapefile (.shp), GeoJSON, KML, หรือ GPKG ซึ่งประกอบด้วย:
- Geometry: ข้อมูลเชิงตำแหน่ง
- Attribute Table: ข้อมูลเชิงบรรยาย (เช่น ชื่อ, ประเภท, ขนาด)
🌟 ข้อดีของเวกเตอร์:
- ความละเอียดสูง
- ขนาดไฟล์เล็กกว่า (เมื่อเทียบกับแรสเตอร์ในพื้นที่เท่ากัน)
- เหมาะกับการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ เช่น การ Buffer, Overlay
⚠️ ข้อจำกัด:
- ไม่เหมาะกับข้อมูลที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เช่น ความชื้น, อุณหภูมิ
- การแสดงภาพที่ต้องการความต่อเนื่องสูงอาจไม่ลื่นไหลเท่าแรสเตอร์
🔶 2. ข้อมูลแบบแรสเตอร์ (Raster Data)
📌 นิยาม:
ข้อมูลแรสเตอร์คือการแทนข้อมูลในลักษณะ กริด (Grid) หรือ พิกเซล (Pixel) ซึ่งแต่ละพิกเซลมีค่าข้อมูลเฉพาะ เช่น ความสูง สี หรือค่าความเข้ม
✅ ตัวอย่าง:
- ภาพถ่ายดาวเทียม
- แผนที่ภูมิประเทศแบบ DEM (Digital Elevation Model)
- แผนที่การใช้ที่ดิน (Land Use)
- ข้อมูลภาพจากโดรนหรือเครื่องสแกน
🗂️ โครงสร้าง:
แรสเตอร์เก็บข้อมูลในรูปแบบไฟล์ภาพ เช่น GeoTIFF (.tif), IMG, JPEG2000 และประกอบด้วย:
- พิกัดเชิงพื้นที่ (Spatial Reference)
- ค่าข้อมูลในแต่ละพิกเซล (Pixel Values)
🌟 ข้อดีของแรสเตอร์:
- เหมาะกับการแสดงข้อมูลต่อเนื่อง เช่น อุณหภูมิ ความสูง พื้นที่สี
- ใช้สำหรับการวิเคราะห์ภาพ เช่น การจำแนกประเภทภาพ (Classification)
⚠️ ข้อจำกัด:
- ไฟล์มีขนาดใหญ่มาก
- ความละเอียดขึ้นอยู่กับขนาดของพิกเซล (Pixel size)
- การวิเคราะห์บางประเภททำได้ยากกว่าเวกเตอร์
🆚 ตารางเปรียบเทียบ Vector vs Raster
| คุณสมบัติ | เวกเตอร์ (Vector) | แรสเตอร์ (Raster) |
|---|---|---|
| รูปแบบข้อมูล | จุด, เส้น, พื้นที่ | พิกเซล, ตารางกริด |
| เหมาะกับ | ข้อมูลเชิงปริมาณ/วัตถุ | ข้อมูลต่อเนื่อง/ภาพถ่าย |
| ความละเอียด | สูง (ขึ้นกับความแม่นยำพิกัด) | ขึ้นกับขนาดพิกเซล (Resolution) |
| ขนาดไฟล์ | เล็ก | ใหญ่ |
| ตัวอย่างการใช้งาน | แผนที่ถนน, เขตการปกครอง | ภาพถ่ายดาวเทียม, แผนที่ภูมิประเทศ |
| การวิเคราะห์เชิงพื้นที่ | ง่ายมาก เช่น Buffer, Overlay | เหมาะกับการวิเคราะห์ภาพและโมเดลพื้นผิว |
ที่มาจาก: MYGISHUB