การวิเคราะห์ลุ่มน้ำ (Watershed Analysis) เป็นการหาทิศทางการไหลของน้ำในพื้นที่ เพื่อแบ่งพื้นที่เป็นลุ่มน้ำย่อย ๆ โดยใช้ข้อมูลความสูงภูมิประเทศ (DEM – Digital Elevation Model) ซึ่งในที่นี้เราจะใช้โปรแกรม Global Mapper Pro ซึ่งมีเครื่องมือชื่อว่า “Generate Watershed”
🔶 ขั้นตอนที่ 1: เตรียมข้อมูล DEM
- เปิดโปรแกรม Global Mapper Pro
- ไปที่เมนูด้านบนเลือก File > Open Data File(s)…
- เลือกไฟล์ข้อมูล DEM ที่คุณเตรียมไว้ (ไฟล์ที่มักใช้จะเป็น
.tifหรือ.asc)
- เมื่อโหลดข้อมูลแล้ว ให้สังเกตว่าชั้นข้อมูล (Layer) จะปรากฏทางซ้ายมือในแถบ Control Center
- คุณสามารถคลิกเปิด-ปิดเลเยอร์ หรือตรวจสอบค่า Elevation ได้จากสเกลด้านซ้าย
🔶 ขั้นตอนที่ 2: เปิดฟังก์ชัน Generate Watershed
- ที่เมนูด้านบนสุดของหน้าจอ ให้คลิกที่เมนู Terrain Analysis
- เลื่อนลงมาด้านล่างจนพบคำสั่ง Generate Watershed…
- คลิกเลือกคำสั่งนี้เพื่อเข้าสู่หน้าต่างการตั้งค่าการวิเคราะห์ลุ่มน้ำ
🔶 ขั้นตอนที่ 3: ตั้งค่าการวิเคราะห์ลุ่มน้ำ
เมื่อคุณคลิกคำสั่ง Generate Watershed… จะมีหน้าต่างแสดงการตั้งค่าต่าง ๆ ขึ้นมา ซึ่งให้คุณกรอกและเลือกตามขั้นตอนนี้:
✅ 3.1 เลือกข้อมูล DEM ที่จะใช้วิเคราะห์
- ระบบจะให้คุณเลือกจาก Layer ที่เปิดอยู่ เช่น
dem_30_test.tif - ถ้ามีหลายไฟล์ DEM ให้เลือกเฉพาะไฟล์ที่คุณต้องการใช้
✅ 3.2 กำหนดค่า Stream Threshold
- ค่า Threshold นี้กำหนดว่าเส้นทางน้ำจะถูกสร้างขึ้นเมื่อมีน้ำไหลรวมจากพื้นที่มากน้อยแค่ไหน
- ตัวอย่างเช่น ใส่ค่า 1000 หรือ 5000 (ค่ามาก = เส้นน้ำหลัก, ค่าน้อย = เส้นน้ำย่อยเยอะ)
✅ 3.3 เลือกผลลัพธ์ที่ต้องการให้สร้าง
คุณสามารถติ๊กเลือกได้หลายอย่าง เช่น:
- ☑ Generate Stream Lines (สร้างเส้นทางน้ำ)
- ☑ Delineate Watershed Basins (แบ่งขอบเขตลุ่มน้ำ)
- ☑ Create Watershed Outlet Points (จุดปลายน้ำ)
✅ 3.4 กำหนดรูปแบบของผลลัพธ์
- โปรแกรมจะสร้างผลลัพธ์เป็นเลเยอร์ใหม่ คุณสามารถเลือกให้เป็นไฟล์ Vector (เช่น Shapefile) หรือแค่แสดงในโปรแกรมก่อน
- ถ้าคุณต้องการนำออกไปใช้กับ QGIS หรือ ArcGIS ให้เลือกเป็น Shapefile (.shp)
✅ 3.5 เริ่มประมวลผล
- ตรวจสอบค่าทั้งหมดอีกครั้ง
- กด OK เพื่อเริ่มการวิเคราะห์
🔶 ขั้นตอนที่ 4: ตรวจสอบผลลัพธ์หลังวิเคราะห์
เมื่อการประมวลผลเสร็จแล้ว Global Mapper จะเพิ่มเลเยอร์ใหม่ที่ประกอบด้วย:
- 🔵 เส้นทางน้ำ (Stream) – เส้นแสดงทิศทางการไหลของน้ำในพื้นที่
- 🟢 พื้นที่ลุ่มน้ำ (Watershed Area) – บริเวณที่น้ำจะไหลมารวมกันที่จุดเดียวกัน
- 🔴 จุดปลายน้ำ (Outlet Point) – จุดที่น้ำจะไหลออกนอกลุ่มน้ำนั้น
คุณสามารถเปิด-ปิดการแสดงผลได้ในแถบ Control Center ด้านซ้าย
🔶 ขั้นตอนที่ 5: บันทึกผลลัพธ์
หากคุณต้องการนำผลลัพธ์ไปใช้งานต่อในโปรแกรมอื่น เช่น QGIS หรือ ArcMap:
- คลิกขวาที่เลเยอร์ที่ต้องการใน Control Center
- เลือก EXPORT > Export Vector Format
- เลือกไฟล์ประเภทที่ต้องการ เช่น Shapefile (.shp), GeoJSON, หรือ DXF
- ตั้งชื่อไฟล์และเลือกตำแหน่งที่จะจัดเก็บ
📌 คำแนะนำเพิ่มเติม:
| ปัญหา | แนวทางแก้ไข |
|---|---|
| ได้ผลลัพธ์ไม่ครบ | ลองลดค่า Threshold ให้ต่ำลง เช่น 1000 |
| เส้น Stream ดูกระจัดกระจาย | ตรวจสอบคุณภาพของไฟล์ DEM อาจมีช่องว่างหรือ Noise |
| DEM ไม่มีข้อมูล (ค่าว่าง) | ควรใช้ DEM ที่มีค่าครบทุกพิกเซล ไม่มี Missing Value |
🧩 สรุปภาพรวมการทำงาน
| ขั้นตอน | รายละเอียด |
|---|---|
| 1 | เปิด DEM |
| 2 | เข้าสู่คำสั่ง Generate Watershed |
| 3 | ตั้งค่าการวิเคราะห์ เช่น Threshold, Output |
| 4 | ตรวจสอบผลลัพธ์ |
| 5 | ส่งออกข้อมูล |