1. ระบบ GIS คืออะไร?
GIS ย่อมาจาก Geographic Information System หรือ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์
คือ ระบบที่ใช้ในการเก็บรวบรวม จัดการ วิเคราะห์ และแสดงผลข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับตำแหน่งบนพื้นโลก
ง่าย ๆ คือ GIS จะช่วยให้คุณดูและเข้าใจข้อมูลต่าง ๆ ที่มี “พิกัด” หรือ “ตำแหน่ง” บนแผนที่ เช่น ข้อมูลที่ดิน สถานที่ โรงเรียน ถนน แม่น้ำ ฯลฯ
2. ระบบ GIS ทำงานอย่างไร?
องค์ประกอบหลักของ GIS
- ข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data):
- ข้อมูลที่มีพิกัด เช่น จุด (จุดพิกัดบ้าน) เส้น (ถนน) หรือพื้นที่ (แปลงนา)
- ข้อมูลเชิงบรรยาย (Attribute Data):
- ข้อมูลอธิบายเพิ่มเติม เช่น บ้านเลขที่ ชื่อเจ้าของ ความกว้างถนน
- ฮาร์ดแวร์ (Hardware):
- คอมพิวเตอร์, GPS, เครื่องสแกนแผนที่ ฯลฯ
- ซอฟต์แวร์ (Software):
- โปรแกรมที่ใช้จัดการข้อมูล GIS เช่น QGIS, ArcGIS, Google Earth
- บุคลากร (People):
- ผู้ใช้งาน ผู้วิเคราะห์ นักภูมิศาสตร์ โปรแกรมเมอร์ ฯลฯ
- กระบวนการ (Procedure):
- ขั้นตอนการรวบรวม วิเคราะห์ และนำเสนอข้อมูล
ขั้นตอนการทำงานของ GIS
- การเก็บรวบรวมข้อมูล:
เช่น ใช้ GPS วัดตำแหน่งถนน ถ่ายภาพทางอากาศ นำเข้าแผนที่กระดาษ ฯลฯ - การจัดการข้อมูล:
เก็บข้อมูลไว้ในฐานข้อมูล ทำความสะอาด ตรวจสอบความถูกต้อง - การวิเคราะห์ข้อมูล:
เช่น ค้นหาว่าโรงเรียนที่ใกล้บ้านที่สุดอยู่ที่ไหน คำนวณพื้นที่ป่าไม้ - การนำเสนอผลลัพธ์:
แสดงผลบนแผนที่ สร้างรายงาน กราฟ ตาราง
3. คุณประโยชน์ของระบบ GIS
ตัวอย่างการใช้งานจริง
- วางแผนการใช้ที่ดิน:
เช่น การแบ่งโซนพื้นที่สำหรับปลูกข้าว ปลูกผัก หรือสร้างหมู่บ้าน - การบริหารจัดการเมือง:
เช่น วางแผนเส้นทางรถเมล์ใหม่ ดูตำแหน่งที่เกิดอุบัติเหตุบ่อย - การป้องกันภัยพิบัติ:
วิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงน้ำท่วม วางแผนการอพยพ - สิ่งแวดล้อม:
ตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงของป่าไม้หรือแม่น้ำในแต่ละปี - ธุรกิจ:
ค้นหาทำเลที่ตั้งร้านค้าใหม่ วิเคราะห์กลุ่มลูกค้าเป้าหมาย
4. ตัวอย่างสถานการณ์จริง
ตัวอย่างที่ 1:
องค์กรป่าไม้ ใช้ GIS เพื่อวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ป่าไม้จากภาพถ่ายดาวเทียม หากพบว่าป่าไม้ลดลงมากในบางพื้นที่ จะเร่งวางแผนปลูกป่าเพิ่ม
ตัวอย่างที่ 2:
หน่วยงานขนส่ง ใช้ GIS เพื่อหาทำเลสร้างสถานีรถเมล์ใหม่ โดยวิเคราะห์ข้อมูลประชากร, เส้นทางรถเมล์เก่า, และแหล่งงาน
ตัวอย่างที่ 3:
นักธรณีวิทยา ใช้ GIS เพื่อศึกษาพื้นที่เสี่ยงแผ่นดินไหว โดยรวมข้อมูลแผ่นดินไหวในอดีต, ลักษณะทางธรณีวิทยา, และตำแหน่งประชากร
5. สรุปง่าย ๆ
- GIS คือเครื่องมือที่นำข้อมูลเกี่ยวกับ “สถานที่” บนแผนที่ มาใช้วิเคราะห์และตัดสินใจ
- ใช้งานได้หลากหลาย ทั้งราชการ เอกชน ธุรกิจ และการวิจัย
- ยิ่งมีข้อมูลตำแหน่งมาก GIS ก็ยิ่งมีประโยชน์ในการวางแผนและแก้ปัญหา