🗺️ QGIS คืออะไร?
QGIS หรือชื่อเต็มว่า Quantum Geographic Information System เป็นโปรแกรมประเภท ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS: Geographic Information System) ที่ ฟรี และ โอเพนซอร์ส (Open Source) พัฒนาโดยชุมชนนักพัฒนาและผู้ใช้งานทั่วโลก มีเป้าหมายเพื่อให้ทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้งานเครื่องมือ GIS ได้โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการซื้อซอฟต์แวร์เชิงพาณิชย์อย่าง ArcGIS
QGIS ใช้สำหรับจัดการ ข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data) และ ข้อมูลเชิงพรรณนา (Attribute Data) ที่เกี่ยวข้องกับตำแหน่งต่าง ๆ บนพื้นผิวโลก เช่น ถนน บ้าน พื้นที่ป่า เขตน้ำท่วม เขตการปกครอง
✅ จุดเด่นของ QGIS
| หัวข้อ | รายละเอียด |
|---|
| ฟรี 100% | ไม่มีค่าใช้จ่าย ไม่ต้องมี License |
| โอเพนซอร์ส | สามารถแก้ไขโค้ด หรือนำไปต่อยอดได้ |
| ทำงานข้ามแพลตฟอร์ม | รองรับ Windows, macOS, Linux และ Android |
| เชื่อมต่อฐานข้อมูลได้หลากหลาย | PostgreSQL/PostGIS, SpatiaLite, GeoPackage ฯลฯ |
| รองรับภาษาไทย | อินเทอร์เฟซแปลไทย เข้าใจง่ายสำหรับผู้เริ่มต้น |
| มีปลั๊กอินเสริมมากมาย | เช่น Time Manager, Street View, OpenLayers, QuickMapServices |
| ใช้งานร่วมกับไฟล์จาก ArcGIS ได้ | เช่น .shp, .mxd (บางส่วน), .lyr |
🧩 องค์ประกอบของระบบ QGIS
- Layer (ชั้นข้อมูล) – แสดงข้อมูล Vector, Raster หรือข้อมูล WMS/WFS จากอินเทอร์เน็ต
- Attribute Table (ตารางข้อมูล) – เก็บข้อมูลพรรณนา เช่น ชื่อหมู่บ้าน ประชากร
- Map Canvas (พื้นที่แสดงแผนที่) – ส่วนที่แสดงผลแผนที่ที่เปิดไว้
- Toolbars (แถบเครื่องมือ) – ใช้ซูม วัดระยะ วาดรูป วิเคราะห์ ฯลฯ
- Browser Panel (แถบจัดการไฟล์) – ใช้นำเข้าไฟล์หรือข้อมูลจากฐานข้อมูล
- Layout Manager – สำหรับออกแบบแผนที่ให้สวยงามเพื่อพิมพ์หรือส่งออกเป็น PDF
📌 การใช้งานหลักของ QGIS
| ประเภทการใช้งาน | รายละเอียด | ตัวอย่าง |
|---|
| 1. การดูแผนที่ (Map Viewing) | ดูชั้นข้อมูลจากหลายแหล่งทั้ง vector และ raster | เปิดแผนที่ภาพถ่ายดาวเทียมของ Google |
| 2. การแก้ไขข้อมูล (Spatial Editing) | วาด แก้ไข ลบจุด เส้น พื้นที่ | ปรับปรุงแนวถนนตามที่เกิดใหม่ |
| 3. การวิเคราะห์เชิงพื้นที่ (Spatial Analysis) | เช่น Buffer, Overlay, Clip, Intersect, Spatial Join | หาพื้นที่เสี่ยงน้ำท่วมภายในรัศมี 500 ม. จากแม่น้ำ |
| 4. การวิเคราะห์เชิงสถิติ | สรุปข้อมูลจากตาราง เช่น รวมประชากร จำแนกเพศ | วิเคราะห์จำนวนประชากรตามหมู่บ้าน |
| 5. การออกแบบแผนที่ (Map Layout & Export) | สร้างแผนที่อย่างมืออาชีพ | แผนที่เสนอเทศบาลพร้อมตราสัญลักษณ์ |
| 6. การเชื่อมโยงข้อมูล (Join/Relate) | ผูกตารางข้อมูลเข้ากับแผนที่ | เชื่อมตาราง Excel กับ shapefile ตำบล |
| 7. การเชื่อมต่อ Web Map Services (WMS/WFS) | ดูข้อมูลออนไลน์แบบเรียลไทม์ | แสดงชั้นข้อมูลน้ำท่วมจากกรมอุตุนิยมฯ |
| 8. การใช้ปลั๊กอินเสริม (Plugins) | ขยายความสามารถของ QGIS | Time Manager ใช้ทำ animation การเปลี่ยนแปลงรายปี |
🎯 ตัวอย่างการประยุกต์ใช้งานในสาขาต่าง ๆ
| สาขา | การประยุกต์ใช้งาน |
|---|
| การเกษตร | วางแผนพื้นที่เพาะปลูก วิเคราะห์สภาพดิน |
| ผังเมือง | ออกแบบโครงสร้างพื้นฐาน ระบบถนน เขตการปกครอง |
| สิ่งแวดล้อม | ตรวจสอบการบุกรุกพื้นที่ป่า การเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำ |
| สาธารณสุข | วิเคราะห์การแพร่ระบาดของโรคตามตำแหน่ง |
| การศึกษา | หาทำเลที่เหมาะสมสำหรับสร้างโรงเรียนใหม่ |
| ธุรกิจ | วิเคราะห์พื้นที่ลูกค้า วางแผนการเปิดสาขาใหม่ |
| การท่องเที่ยว | สร้างแผนที่เส้นทางท่องเที่ยว จุดเช็คอิน |
| การบริหารจัดการภัยพิบัติ | ทำแผนที่พื้นที่เสี่ยง วางแผนอพยพ |
| การวิจัย | ศึกษาความสัมพันธ์ของข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมกับประชากร |
📦 ประเภทไฟล์ที่ QGIS รองรับ
| ประเภทไฟล์ | นามสกุล | ตัวอย่าง |
|---|
| Vector | .shp, .geojson, .kml, .gpkg | เขตตำบล แม่น้ำ ถนน |
| Raster | .tif, .jpg, .png, .ecw | ภาพถ่ายดาวเทียม แผนที่ภูมิประเทศ |
| Database | .sqlite, PostgreSQL, MS Excel | ตารางประชากร, ตารางผลการสำรวจ |
| Web Map | WMS, WMTS, WFS, XYZ Tiles | แผนที่ออนไลน์จาก Google, OpenStreetMap |
🔌 ตัวอย่างปลั๊กอิน (Plugins) ที่น่าสนใจ
| ปลั๊กอิน | ประโยชน์ |
|---|
| QuickMapServices | เพิ่มแผนที่พื้นหลังจาก Google, Bing, OSM |
| Time Manager | แสดงข้อมูลแบบมีมิติของเวลา |
| OpenLayers Plugin | แสดงแผนที่ Google Maps, Bing, OSM |
| MMQGIS | วิเคราะห์เชิงพื้นที่ การรวมตาราง |
| QGIS2Web | สร้างแผนที่ออนไลน์ HTML/JavaScript |
| Digitizing Tools | ช่วยในการวาดและแก้ไขข้อมูลแบบสะดวก |
🎓 เหมาะสำหรับใคร?
- นักเรียน นักศึกษา สาขาภูมิศาสตร์ วิศวกรรม สิ่งแวดล้อม ผังเมือง
- ข้าราชการ นักผังเมือง นักสิ่งแวดล้อม
- เจ้าหน้าที่เทศบาล อบต. ที่ต้องจัดทำแผนที่
- ธุรกิจโลจิสติกส์ การตลาด ทำเลที่ตั้ง
- ผู้ใช้งานทั่วไปที่สนใจแผนที่และข้อมูลเชิงพื้นที่
🌐 แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม
- https://qgis.org
- YouTube: ค้นคำว่า “QGIS เบื้องต้น” หรือ “QGIS Tutorial”
- คอร์สเรียนฟรีใน Coursera, Udemy หรือ Thai MOOC
- หนังสือ “เรียนรู้ GIS ด้วย QGIS” โดยอาจารย์มหาวิทยาลัยไทย
mygishub
